Vrij Gedacht

Ik wil, op de laatste lesdag van dit schooljaar, deze tekst opdragen aan al mijn leerlingen Grieks, die van vroeger, van nu en (hopelijk) ook van later. Aan al diegenen die zich, al was het maar een beetje, kunnen vinden in het vers van de Griekse dichter en Nobelprijswinnaar voor literatuur Yorgos Seferis, uit het gedicht Op de wijze van Y.S.: “Waarheen ik ook reis, Hellas verwondt me”.

Vorige week Moederdag. Ik schrijf je vandaag een brief. Voorbij de dood die ons scheidt. Twee weken geleden was ik namelijk op de begraafplaats Heimolen in Sint-Niklaas, voor het afscheid van de vader van een vriend. Hartverscheurend trouwens in eenvoud en diepgang. Warm, zowel in woord als muziek. Bij het aanhoren van Dido’s afscheidsaria uit de opera van Purcell, die ik al zovele malen hoorde en ook mijn leerlingen elk jaar laat horen, werd het me zelfs even te veel. Vim lacrimarum profudi. In gedachten vloeide de tijd dooreen, en werd deze begrafenis opnieuw de jouwe.

Een van die merkwaardige atletiekdisciplines die we binnenkort tijdens de Olympische Spelen op ons televisiescherm te zien zullen krijgen, is de 3000 meter steeple. Rondjes lopen, springen over balken en ploeteren door een waterbak. Je kan je afvragen waar dit vandaan komt. Toen ik vorige week werd gebeld door Olga, dacht ik spontaan aan dit ietwat exotisch sportonderdeel. Van mij verdient zij zeker een gouden medaille voor het overwinnen van administratieve horden en bureaucratische waterbakken, in een race die intussen dertien jaar duurt.

Acht dagen Frankrijk waren zo voorbij. Terwijl de week nog tolt in mijn hoofd, draaien de vuile kleren al rondjes in de wasmachine. Op deze paasmaandag daarom toch enkele indrukken op (virtueel) papier, voor de tijd deze vlekken van herinnering uitwast.

Ik vind het prettig om me zo nu en dan af te sluiten van de wereld en op te gaan in teksten van Latijnse of Griekse schrijvers. Het dwingt me tot traagheid en aandacht in een soms te snelle en vluchtige wereld. Onlangs deed ik dat met Ovidius. In zijn Metamorphosen vertelt deze Latijnse dichter vele wonderbaarlijke verhalen, vaak gebaseerd op de gedaanteverwisseling van personages. Ik kwam er een mooie fabel tegen met uitgesproken ecologische trekken, over de brute koning Erysichthon.

Ik ben een veerman. Ik laad elke dag leerlingen in een oude sloep en vaar met hen een stroom van soms twintig en meer eeuwen over, tegen de stroming in. Ik laat hen paleizen zien van woorden, rijkdommen van een gedacht verleden, schatkamers vol oude en nieuwe meesters. Ik breng hen elke keer ook weer terug en merk vaak zwijgend hoe hetgeen ze zagen en hoorden door de naden van de sloep wegsijpelt, en de stroom er een van vergeten wordt.

Neen, geen cynische opstoot van een verzadigd mens die de schouders ophaalt bij het zoveelste leed van anderen, elders. Wel een nieuwe campagneslogan van Broederlijk Delen, met als achterliggende gedachte dat mensen in het Zuiden best wel hun eigen boontjes willen doppen, als de omstandigheden mee zitten. En dat is, zag ik gisteren op een infoavond in Lokeren, niet altijd het geval. Ongebreidelde mijnbouw ondermijnt letterlijk en figuurlijk de leefomstandigheden van lokale boeren in Latijns-Amerika. In het Guatemalteekse San Miguel bijvoorbeeld graaft de Canadese groep Goldcorp naar goud.

Mijn zaterdagochtendritueel: op tijd uit bed en met de fiets naar Gent, om de vrijdageditie van het NRC-Handelsblad. Een krant met in haar hoofding het motto Lux et Libertas, Licht en Vrijheid. Waarden mij in toenemende mate dierbaar, nu de ‘Verlichting’ wereldwijd steeds doffer schijnt en straatroepers vrijheid graag verwarren met hufterigheid. Een krant met nog een scherpe scheiding tussen feiten en opinie. En een waardevolle boekenbijlage.

Beste lezer, verwacht hier geen hoogdravende teksten of breedvoerige beschouwingen. Ik wil je deelachtig maken aan mijn kleine en grote verwonderingen. Iets kwijt kunnen over een gelezen boek, een treffend citaat, een inspirerende ontmoeting. Schrijven over wat me ontroert of verontwaardigt. Verslag uitbrengen over alledaagse dingen. Of zoals Montaigne zegt in het voorwoord van zijn Essais: “Ik heb geen moment gedacht aan het nut voor u of aan mijn eigen glorie.