Vrij Gedacht

Vijfenvijftig vandaag en het regent. Ik neem terloops kennis van het zeer geruststellende feit dat mijn belangen vanaf nu verdedigd worden door OKRA 55+, ‘een beweging van, voor en met gepensioneerden of mensen in dezelfde levensfase’. Voor mij dan dat laatste, met pensioen steeds verder weg aan de professionele horizon. Net terug uit Griekenland ook. Een land aan de rand van de afgrond, wordt wel eens gezegd. Maar als dat zo zou zijn, wat een mooie rand, met zon en warmte en licht en hartelijkheid, die ik hier, nog maar drie dagen terug thuis, al zeer mis!

Vorige zondag werd in de kapel van de Zusters Heilige Engelen in Lokeren een boekje voorgesteld over de geschiedenis van deze congregatie. Auteur (en priester) Herman Steels had me gevraagd om een gelegenheidstoespraak te houden, een aanbod dat ik niet kon weigeren. Uit respect voor de kloosterzusters, waarvan ik er enkele goed gekend heb tijdens hun dienstjaren in ‘mijn’ Sint-Lodewijkscollege en omdat ik als historicus in spe van de gelegenheid kon gebruik maken om wat kanttekeningen te plaatsen bij de algemene historische praktijk:

Het was druk, zeer druk, afgelopen weekend in mijn straat en in het Hoedhaarsteegje om de hoek, in Lokeren ook bekend als de Islamitische Straat. Zoals de aanpalende Bosmanstraat intussen ook beter de Osmanstraat zou heten, rekening houdend met de grote daar wonende bevolkingsgroep van Turkse afkomst. Aanleiding: een grote benefietactie om de afwerking van de Marokkaanse moskee in aanbouw achter mijn huis te financieren en hun bouwput te vullen met iets anders dan met het regenwater van de afgelopen dagen. Vlaamse kermis op zijn Marokkaans, dus zonder bier.

Vierhonderd jaar geleden, op 23 april 1616, overleed in Stratford-upon-Avon William Shakespeare. Auteur van onvergetelijke verzen, zoals Sonnet 18 met in de slotlijnen een claim op de eeuwigheid van zijn geliefde en de poëzie: “As long as men can breathe and eyes can see, so long lives this and this gives life to thee”. Mijn favoriete quote komt uit The Tempest (waarvan ik Peter Greenaway’s filmbewerking Prospero’s Books zag), en is van de oude en melancholisch mijmerende Prospero: “We are such stuff as dreams are made on, and our little life is rounded with a sleep.”

Hoe onwezenlijk wreed is het om als moeder je dochtertje van twaalf voor je te zien wegskiën, de berg af en het leven uit. Opgetild over een kwalijke rand. Sneeuwlandschap wordt schreeuwlandschap. De kleine Elena, leerlinge uit de eerste Latijnse van mijn school, is gisteren begraven. Als ik over enkele jaren haar klasgenootjes van nu voor me zal hebben en hen in mijn lessen ontvoer naar Troje en vertel over haar om wie het allemaal begon, zal ik deze naam met schroom uitspreken, door haar voor wie het leven veel te vroeg eindigde.

Vorige week hoorde ik in het regionaal TV-nieuws een jong CD&V-politicus uit mijn geboortestad Sint-Niklaas heel bloemig pleiten voor de aanstelling van een Schepen van Geluk. Een beleidsmaker die het geluk van zijn stadsgenoten verzorgt en waakt over hun welbevinden, dat was wat mensen volgens deze would-be Phil Bosmans nodig hadden in deze barre ongelukstijden.

Wat zijn dat voor tijden, waarin
een gesprek over bomen haast een misdrijf is
omdat het een zwijgen over zoveel wandaden bevat!
(Bertolt Brecht, Aan wie na ons komen)

Wekenlang hebben p-waarden, t-testen, z-scores en aanverwante alfabetsymboliek mijn schrijfbrein verlamd. Mijn denken had een statistische transformatie ondergaan. In dode momenten betrapte ik er mezelf op formules van betrouwbaarheidsintervallen, gemiddelde groeivoeten en regressievergelijkingen in de lucht te tekenen. In een nachtmerrie stond ik aan het examenlokaal zonder rekentoestel – thuis vergeten, waarop ik zwetend wakker werd en de slaap niet meer kon vatten. Dat examen is nu een week achter de rug en nog is de stress niet geweken.

Ze bouwen muren
van prikkeldraad en steen
en angst en onbehagen
en denken, zeggen
dat dit nodig is
voor Veiligheid en het Behoud van
Eigenheid en Waarden

muren die ze bouwen, zonder schaamte,
in velden, bossen en in onze hoofden

deze, ooit de grens van een imperium,
bedoeld tegen Barbaren
ligt nu verzonken in het gras
wat schapen houden er de wacht
en wolken waaien luchtig over

sic transit gloria muri

(op de grens van 2015 en 2016)

Het regende de voorbije weken minuten stilte, in Frankrijk, over heel Europa en tot ver daarbuiten. Op straat, in stations, in supermarkten en zelfs op mijn speelplaats sloeg het verenigd zwijgen toe. Geen voetbalwedstrijd of eerst een minuutje tribunestilte en de spelers met de hoofden naar de grond in de middencirkel (om elkaar daarna uiteraard weer lekker sportief naar de verdoemenis te wensen of te schoppen).