Vrij Gedacht

Dat een woord als ‘post-truth’, eufemisme voor geïnstitutionaliseerde leugen, door Oxford Dictionaries tot woord van het jaar werd gekozen, is tekenend. Of het nu om sport gaat (staatsdoping), of politiek (uit de lucht geschoten passagiersvliegtuigen, gebombardeerde burgerhospitalen of staatsgrepen), of verkiezingsdebatten (de tegenstander is een communist, is de duivel, is gek, moet opgesloten worden, …): als je maar hard en luid genoeg liegt, zelfs tegen verpletterende bewijslast in, toon je leiderschap en word je een winnaar.

Oktober was droog, zeer droog. Het regende amper, behalve dan tijdens die twee zaterdagvoormiddagen dat ik wou gaan fietsen. Geen water in de grachten, de wegen stoffig, de schrale wind overwegend van over land, uit het noordoosten. Ook mijn schrijfbedding raakte uitgedroogd. Niet dat er niets was om over te berichten. De Nobelprijs literatuur voor Bob Dylan bijvoorbeeld (waar ik op Amos Oz had gegokt). In de officiële motivatie voor deze voor mij toch wel verrassende toekenning een verwijzing zelfs naar Homerus en de traditie van de ‘oral poetry’.

Een fan van reünies ben ik niet. Mijmeren over die enkele toevallig samen doorgebrachte schooljaren, plus de erbij horende clichégesprekken over werk, vrouw en kinderen zijn niet aan mij besteed. In mijn hele leven sleepte ik me nog maar twee keer naar een bijeenkomst van eigen oud-studiegenoten. De eerste keer kort na het afstuderen aan de universiteit, een treurbeurs bleek van wie werk had en wie niet.

Nu ook het Olympische sterrenstof is gaan liggen, sleept de sportzomer zich naar zijn einde met nog wat muurklimmen voor wielrenners in Spanje. Het Europees voetbalkampioenschap was saai en teleurstellend, met als enig lichtpunt het onbespoten enthousiasme van de IJslanders. De Ronde van Frankrijk bleek met een vroege val van Contador en de onbetwiste eindzege voor Froome andermaal heel voorspelbaar. Gelukkig konden sterke Van Avermaet en groene Sagan de boel wat opleuken en zullen ook de trippelpasjes van de gele truidrager op de Mont Ventoux nog lang bijblijven.

Vijfenvijftig vandaag en het regent. Ik neem terloops kennis van het zeer geruststellende feit dat mijn belangen vanaf nu verdedigd worden door OKRA 55+, ‘een beweging van, voor en met gepensioneerden of mensen in dezelfde levensfase’. Voor mij dan dat laatste, met pensioen steeds verder weg aan de professionele horizon. Net terug uit Griekenland ook. Een land aan de rand van de afgrond, wordt wel eens gezegd. Maar als dat zo zou zijn, wat een mooie rand, met zon en warmte en licht en hartelijkheid, die ik hier, nog maar drie dagen terug thuis, al zeer mis!

Vorige zondag werd in de kapel van de Zusters Heilige Engelen in Lokeren een boekje voorgesteld over de geschiedenis van deze congregatie. Auteur (en priester) Herman Steels had me gevraagd om een gelegenheidstoespraak te houden, een aanbod dat ik niet kon weigeren. Uit respect voor de kloosterzusters, waarvan ik er enkele goed gekend heb tijdens hun dienstjaren in ‘mijn’ Sint-Lodewijkscollege en omdat ik als historicus in spe van de gelegenheid kon gebruik maken om wat kanttekeningen te plaatsen bij de algemene historische praktijk:

Het was druk, zeer druk, afgelopen weekend in mijn straat en in het Hoedhaarsteegje om de hoek, in Lokeren ook bekend als de Islamitische Straat. Zoals de aanpalende Bosmanstraat intussen ook beter de Osmanstraat zou heten, rekening houdend met de grote daar wonende bevolkingsgroep van Turkse afkomst. Aanleiding: een grote benefietactie om de afwerking van de Marokkaanse moskee in aanbouw achter mijn huis te financieren en hun bouwput te vullen met iets anders dan met het regenwater van de afgelopen dagen. Vlaamse kermis op zijn Marokkaans, dus zonder bier.

Vierhonderd jaar geleden, op 23 april 1616, overleed in Stratford-upon-Avon William Shakespeare. Auteur van onvergetelijke verzen, zoals Sonnet 18 met in de slotlijnen een claim op de eeuwigheid van zijn geliefde en de poëzie: “As long as men can breathe and eyes can see, so long lives this and this gives life to thee”. Mijn favoriete quote komt uit The Tempest (waarvan ik Peter Greenaway’s filmbewerking Prospero’s Books zag), en is van de oude en melancholisch mijmerende Prospero: “We are such stuff as dreams are made on, and our little life is rounded with a sleep.”

Hoe onwezenlijk wreed is het om als moeder je dochtertje van twaalf voor je te zien wegskiën, de berg af en het leven uit. Opgetild over een kwalijke rand. Sneeuwlandschap wordt schreeuwlandschap. De kleine Elena, leerlinge uit de eerste Latijnse van mijn school, is gisteren begraven. Als ik over enkele jaren haar klasgenootjes van nu voor me zal hebben en hen in mijn lessen ontvoer naar Troje en vertel over haar om wie het allemaal begon, zal ik deze naam met schroom uitspreken, door haar voor wie het leven veel te vroeg eindigde.

Vorige week hoorde ik in het regionaal TV-nieuws een jong CD&V-politicus uit mijn geboortestad Sint-Niklaas heel bloemig pleiten voor de aanstelling van een Schepen van Geluk. Een beleidsmaker die het geluk van zijn stadsgenoten verzorgt en waakt over hun welbevinden, dat was wat mensen volgens deze would-be Phil Bosmans nodig hadden in deze barre ongelukstijden.