Vrij Gedacht

Verreizenis? Het zou zomaar een schrijffout kunnen zijn zoals leerlingen die vandaag de dag wel meer maken. Pijl of peil? Steil of stijl? Het maakt voor een aantal onder hen niet veel uit, want ‘als de leraar het maar begreipt’. Zoiets. En dat staat dan nog los van de inhoud. Met christelijke achtergronden van kunst en literatuur hebben vele leerlingen het minstens even moeilijk. Dat bleek recent nog toen ik tijdens een les over middeleeuwse gregoriaanse muziek bij de sequentia Veni Sancte Spiritus (Kom Heilige Geest) polste naar de betekenis van Pinksteren. Diepe stilte.

Homerus heeft het in zijn Ilias over ‘langhaardragende Grieken’ (in de vertaling van Maximiliaan Schwartz) of ‘Achaiërs met de lange haren’ (bij Patrick Lateur). Wanneer ik in een epische bui ben, vind ik dat ik er steeds meer op begin te gelijken. Dat is op zich wel een prettige gedachte, zo stilaan samen te vallen met een van mijn lesonderwerpen of om, om het met nog een ander epitheton te zeggen, ‘helmboswuivend’ dagelijks ten strijde te trekken.

Marjoleine de Vos schreef in NRC-Handelsblad van 19 september een ‘kleine filosofie van het mondkapje’ (het in Nederland gebruikelijke woord voor ‘mondmasker’) en stipte hierin een aantal zaken aan die met gemak over te brengen zijn naar klaslokaal, leraarskamer en speelplaats. Ik neem ze als leidraad voor een mijmering over hoe het dragen van een mondmasker het (lees: mijn) schoolleven helemaal heeft veranderd. Ik kies hier wel voor het woord ‘mondmasker’, want ‘mondkapje’ doet me iets te veel denken aan de boze wolf.

Een maand geleden dit euforisch en goed bedoelde mailbericht van mijn immer enthousiaste directie, in de wekelijkse update van schoolse zaken: “We zijn er ons van bewust dat de quarantainemaatregelen aan velen extra inspanningen vragen. Dit is iets wat we samen moeten dragen. Alvast bedankt voor ieders engagement! Het mag duidelijk zijn, leerkrachten zijn superwezens!’ Gevolgd door een ontblote spierbalarm.

Dat men in zuiderse landen het woord ‘vakantie’ in het meervoud rekent, was een prettige gedachte die me vorige week aanwaaide, in een zeteltje met zicht op een Bretoense baai en een drankje in de hand. Van Spaanse vacaciones, Franse vacances en Italiaanse vacanze tot diakopes (letterlijk: onderbrekingen) in het Grieks. Ook in Turkije wensen mensen elkaar met ‘iyi tatiller’ een goede vakantie toe in het meervoud. En heeft het dan ook iets te betekenen dat wij het in het Nederlands een stuk zuiniger, schraler zeg maar, doen met ons enkelvoudig ‘vakantie’?

Zoals de Durme in Tielrode zachtjes vervloeit in de Schelde, zonder deining of botsing van opspattend water, zo liep mijn juni bijna ongemerkt over in juli. De cesuur tussen schooljaar en vakantie voelde nog nooit zo dun. In andere tijden doet de hectiek van juni verlangen naar zomerrust, komt de opluchting van het einde als een zoete bries aanwaaien en sprankelt de vakantie me tegemoet in het bubbelglas op het afscheid van school en leerlingen. Die paar proefwerken die ik had mogen geven in het zesde jaar, na zesmaal anderhalf uur les, veranderden er weinig aan.

Achter de cijfers die in slides en grafieken aan ons passeren, schuilt het wereldwijde verdriet van mensen die rouwen om hun geliefden. Vandaag al meer doden (bijna 250.000) dan bij de verwoestende tsunami die in 2004 Indonesië, Thailand en Sri Lanka teisterde. Maar, er wordt dezer dagen niet alleen aan corona gestorven. Er zijn nog andere ziekten die tot sterven nopen, zoals kanker.

De aanhef van T.S. Eliots The Waste Land, zijn opus magnum uit 1922 en het volgens Wikipedia “meest becommentarieerde Engelse gedicht uit de 20ste eeuw”, zingt al enkele weken door mijn hoofd:

April is the cruellest month, breeding
lilacs out of the dead land, mixing
memory and desire, stirring
dull roots with spring rain.

Enkele maanden geleden las ik met mijn leerlingen Grieks het kort gedichtje Ligo akoma van Yorgos Seferis (1900-1971, en Nobelprijswinnaar in 1963) om hen op een poëtische manier vertrouwd te maken met Nieuwgriekse klanken. Vorige week, toen ik de klas al danig begon te missen, heb ik hen de tekst nog eens doorgestuurd met een link naar de strijdvaardige muzikale uitvoering ervan door Maria Farantouri (in een compositie van Mikis Theodorakis).

Het voelt alsof we ons op een wel heel brede breuklijn in de tijd bevinden. Nu de dagen allemaal eender lijken – is het woensdag vandaag en waaraan zou ik dat kunnen merken? – begin ik het jaar te rekenen in weken vóór en na Corona, v.C. en n.C. Een geactualiseerde variant op onze gebruikelijke tijdsrekening.